Co z tym nawadnianiem? – 4 działania, które ograniczają skutki suszy rolniczej

Rolnicy mają ostatnio pod górkę, już od kilku lat niekorzystna pogoda w sezonie wegetacyjnym doprowadziła do występowania suszy rolniczej, co skutkowało deficytem wody w wielu uprawach i znaczącym spadkiem plonów. Jak walczyć z suszą w rolnictwie? Jedną z najbardziej skutecznych metod przeciwdziałania jej skutkom są nawodnienia. Przeszkodą w ich powszechnym stosowaniu są jednak wysokie koszty infrastruktury systemów nawadniających. Jak gospodarstwa mogą uniknąć wysokich wydatków? Czy polski rolnik skazany jest na walkę z klimatem w pojedynkę i gdzie w tym wszystkim są nowoczesne technologie? O tym w dzisiejszym artykule.

System monitorowania suszy

Obszary najsilniej dotknięte wzrostem częstotliwości susz glebowych i najbardziej podatne na spadki plonów są corocznie wskazywane przez System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR).

W SMSR wykorzystywane są dane z punktów pomiarowych: stacji synoptycznych oraz klimatycznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego (IMGW-PIB), posterunków opadowych IMGW-PIB, stacji Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), IUNG-PIB, z Ośrodków Doradztwa Rolniczego (ODR) z województwa Kujawsko-Pomorskiego i Lubuskiego oraz sieci stacji IUNG-PIB i samorządów lokalnych.

W wyznaczaniu suszy rolniczej istotną rolę odgrywa podatność gleb na niedobór wody, która jest uzależniona od składu granulometrycznego, wyrażonego w kategoriach agronomicznych. W skali kraju wydzielono cztery kategorie podatności gleb na suszę, które różnicują przestrzennie retencję wodną i potencjalną dostępność wody dla roślin uprawnych. Podstawą opracowania mapy kategorii podatności gleb na suszę rolniczą jest uziarnienie profilu glebowego, które decyduje o możliwości gromadzenia wody w glebie i jej dostępności dla roślin.

Obecny monitoring suszy rolniczej prowadzony jest na podstawie bieżącej oceny niedoboru wody w okresie wegetacyjnym mierzonego Klimatycznym Bilansem Wodnym (KBW). Monitoring uwzględnia przestrzennie zróżnicowane możliwości retencyjne wyrażone w kategoriach podatności różnych gleb na suszę. W tym celu następuje weryfikacja i rejonizacja obszarów zagrożenia suszą rolniczą dla kolejnych okresów występujących w sezonie wegetacyjnym. To one są podstawą lepszego dopasowania istniejących modeli prognoz plonów, adekwatnych do deficytów wody względem warunków glebowo-klimatycznych Polski oraz zróżnicowania systemów uprawy i poziomu stosowanej agrotechniki.

Zrównoważony plan nawadniania w 4 krokach

Przemyślany plan nawadniania w gospodarstwie, poza oszczędnościami wody pozwala precyzyjnie określić terminy i dawki wody niezbędne do nawadniania pola. Jest on też narzędziem analiz pozwalającym na zwiększenie efektywności nawadniania w kolejnych sezonach oraz na oszczędności w zużyciu wody. Zrównoważony plan nawadniania składa się z następujących elementów:

1. Sprawdź zawartość wody w glebie

Pomiar zawartości wody w glebie oraz potencjału wodnego gleby, czyli jej zdolności do zatrzymania wody. Pomiary te można wykonywać za pomocą klasycznych metod, jak karbidowa, czy elektro-grawimetryczna, ale też z wykorzystaniem dostępnych, nowoczesnych technik, jak np. tensjometry. W fazie testów pozostają nadal techniki z użyciem czujników rezystencji gleby, sensorów na podczerwień, czy czujników światłowodowych.

2. Zrób pomiar stresu roślin

Pomiar stresu roślin spowodowanego suszą pozwala działać niezwłocznie, zanim w roślinie dojdzie do negatywnych zmian wynikających z niedoboru wody. Obecnie najczęściej pomiaru takiego dokonuje się przez obserwację zmian w liściach roślin. Wymaga to dużej wiedzy i doświadczenia.

Metodą badawczą w na tym etapie jest teledetekcja – badanie wigoru roślinności w oparciu o światło odbijane przez rośliny.

3. Monitoruj pogodę za pomocą stacji pogodowych

Monitoring warunków pogodowych za pomocą stacji pogodowych i ich rejestracja. Na tym etapie korzystne może okazać się skorzystanie z systemu do zarządzania i wspierania decyzji w gospodarstwie. Tego typu rozwiązania cyfrowe, działając na podstawie danych zbieranych z różnych źródeł, dostarczają rolnikom zalecenia nawadniania i nawożenia, aż do momentu zbioru.

4. To Ty decydujesz co jest najlepsze dla Twojego pola

Wybór odpowiedniej metody nawadniania, adekwatnej do warunków i potrzeb plantacji. Należy podkreślić, że zrównoważony plan nawadniania w polskich warunkach ekonomicznych opierać się powinien przede wszystkim na dobrych praktykach rolniczych i dbałości o zdolność akumulacji wody w glebie.

Wypróbuj program dla rolników przez 7 dni za darmo.
Wgląd w bieżącą sytuację na wszystkich polach umożliwia zapobieganie skutkom suszy i znacznie ułatwia prowadzenie gospodarstwa. 

Testuję zarządzanie gospodarstwem w eAgronom 

Zrównoważone zarządzanie wodą

Właśnie dlatego w okresach permanentnej suszy pomocne są praktyki rolnictwa zrównoważonego, dotyczące zarządzania glebą oraz uprawami, które służą efektywnemu wykorzystaniu wody w gospodarstwie. W zarządzaniu glebą najważniejszym celem jest zapewnienie jej odpowiedniej struktury fizycznej i właściwego poziomu materii organicznej, aby ograniczyć parowanie wody z gleby oraz usprawnić jej infiltrację.

Stosowanie zmianowania i międzyplonów, a także zostawianie w polu resztek pożniwnych, czy szybka podorywka ścierniskowa to tylko niektóre ze sposobów na drodze do osiągnięcia tego celu. Zarządzanie uprawami natomiast sprowadza się do tego, aby dobrać do zmianowania rośliny relatywnie odporne na susze, o krótszym okresie wegetacji i takie, które na jednostkę plonu pobierają mniej wody. Gospodarstwa rolne, które korzystają z dostępnych zasobów wodnych i nawadniają swoje uprawy, powinny pamiętać o tym, aby wykonywać ten zabieg oszczędnie i wydajnie. Najlepiej według zrównoważonego planu nawadniania.

Czytaj również:

Polski rolnik a ubezpieczanie upraw – koło ratunkowe czy ciężar?

Nawadnianie z perspektywy polityki UE

W pokonaniu finansowej bariery wejścia w technologię nawodnień dla zainteresowanych gospodarstw rolnych pomagać będzie planowany w ramach PROW system wsparcia. Finansowanie wsparcia ze środków publicznych jednoznacznie wskazuje na konieczność promocji działań o najwyższej użyteczności w celu zapewnienia bezpieczeństwa produkcji żywności w Polsce jak i całej Unii Europejskiej. Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności Parlamentu Europejskiego zakłada również prace nad podjęciem przeciwdziałań niedoborowi wody w rolnictwie poprzez ułatwienie ponownego wykorzystania oczyszczonych ścieków do nawadniania. Nowe przepisy określą minimalne standardy jakości dla odzyskanej wody, która ma być stosowana do nawadniania w rolnictwie. W myśl proponowanych przepisów, woda odzyskana po oczyszczeniu ścieków komunalnych, będzie mogła zostać wykorzystana do nawadniania upraw. W ciągu ośmiu lat Komisja Europejska będzie musiała ocenić, czy odzyskaną wodę można wykorzystać także na inne sposoby, w celu promowania i zachęcania do ponownego wykorzystania wody. Powyższe działania spowodowane są faktem nadmiernego poboru wody, w szczególności do nawadniania, ale także do celów przemysłowych i rozwoju obszarów miejskich, co jest jednym z głównych zagrożeń dla środowiska wodnego Unii Europejskiej, stąd według Parlamentu Europejskiego, budowanie przemyślanej polityki w tym zakresie jest sprawą najwyższej wagi.

Autor: Damian Wiśniewski 

Developer systemów i narzędzi rolnictwa precyzyjnego dla gospodarstw rolnych należących do Grupy Fundacja Potulicka. Ekspert w zakresie wdrażania rozwiązań IT i rolnictwa cyfrowego, z naciskiem na oprogramowanie DSS oraz aplikacje GIS.